Het opkomende gebruik van AI binnen het juridisch onderwijs levert zowel kansen als uitdagingen op. Rechters, advocaten en juridische professionals hebben al voorzichtig AI geïntegreerd in hun dagelijkse praktijk. Het gebruik van AI roept echter vragen op over transparantie, verantwoordelijkheid en de mogelijke gevolgen op de invulling van het onderwijs. Het is essentieel om te begrijpen hoe AI de juridische praktijk verandert en een weg vindt naar het klaslokaal. In deze bijdrage wordt toegelicht hoe rechtenstudenten ChatGPT verantwoord kunnen inzetten tijdens hun studie.

AI in juridische praktijk en onderwijs

Het gebruik van AI in de juridische praktijk heeft al stevig wortel geschoten en zal naar verwachting alleen maar toenemen naarmate de technologie zich verder ontwikkelt. Rechters, advocaten en juridische professionals maken al in toenemende mate gebruik van AI-tools en -systemen. Ze gebruiken AI voor bijvoorbeeld juridisch onderzoek, het analyseren van jurisprudentie, het opstellen van juridische documenten en het voorspellen van juridische uitkomsten. Zo raadpleegde een rechter recent ChatGPT om aanvullend inzicht te krijgen in complexe juridische kwesties. Hoewel de rechter uiteindelijk zijn oordeel vormde op basis van verschillende bronnen, illustreert dit voorbeeld de groeiende acceptatie van AI als hulpmiddel bij juridische besluitvorming.

Ook juridische opleidingen in het hoger onderwijs onderkennen de potentie van AI en experimenteren met manieren om deze technologie in het curriculum te integreren. Saxion, de HvA en de HAN behoren tot de onderwijsinstellingen die actief bezig zijn met het integreren van AI in hun juridische opleidingen. Deze hogescholen bieden vakken aan die zich richten op de ethische, juridische en sociale implicaties van AI, en op de praktische toepassingen ervan in het juridische veld.

Richtlijnen voor ChatGPT bij hogescholen en universiteiten

De literatuur wijst eveneens uit dat ChatGPT een opkomend hulpmiddel is binnen zowel de juridische praktijk als wetenschap. Klingensmith benadrukt bijvoorbeeld het gebruik van ChatGPT in rechterlijke besluitvorming, terwijl Stamhuis het ziet als een potentieel waardevol hulpmiddel voor het verbeteren van juridische en academische teksten. Meuwese heeft onderzoek gedaan naar het gebruik van ChatGPT bij het maken van wetgeving, waarbij hij concludeerde dat menselijke tussenkomst nog steeds essentieel is voor het verfijnen van wetteksten.

Op het gebied van onderwijs hebben verschillende hogescholen en universiteiten richtlijnen en handleidingen opgesteld voor het gebruik van ChatGPT. Saxion, de HAN, de HvA, de HU en andere hoger-onderwijsinstellingen erkennen de potentie van ChatGPT als leermiddel, maar benadrukken tegelijkertijd het belang van transparantie, kritisch denken en ethisch handelen bij het gebruik ervan. Docenten worden aangemoedigd om de output van ChatGPT kritisch te evalueren en studenten te begeleiden bij het verantwoord gebruik ervan in hun academische werk. 

Zowel de juridische praktijk als het onderwijs wordt zich dus in toenemende mate bewust van de mogelijkheden en uitdagingen van AI, en is actief bezig met het verkennen van de beste manieren om deze technologie te benutten. Met de juiste richtlijnen en begeleiding kunnen AI-tools zoals ChatGPT een waardevolle aanvulling zijn op zowel het juridisch werk als het juridisch onderwijs.

Privacy, ethiek en AI

Het gebruik van ChatGPT raakt ook op verschillende manieren aan het privacyrecht. ChatGPT kan bijvoorbeeld impact hebben op de bescherming van mensenrechten en fundamentele vrijheden. De Europese Commissie heeft reeds gezegd dat digitale ontwikkelingen moeten gepaard gaan met volledige veiligheid en eerbiediging van mensenrechten. Het recht dat specifiek beschermt dient te worden is het recht op persoonlijke levenssfeer: bij gebruik van AI kunnen persoonlijke gegevens worden verwerkt in digitale systemen en kunnen privégegevens van anderen worden geproduceerd door het digitale AI-systeem. 

Dit is ook relevant voor AI-gebruik in het onderwijs. Studenten moeten geen persoonlijke gegevens van zichzelf en of anderen gebruiken binnen AI-systemen. Een deel van de informatie die in AI-systemen wordt ingevoerd, wordt doorgeven aan in Amerika gevestigde leveranciers van generatieve AI. Daarmee zijn persoonsgegevens dus niet beschermt.

De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.

Het is tevens belangrijk om licht te werpen op enkele ethische dilemma’s rond AI-gebruik in het onderwijs. Door de opkomst van digitale technologieën heeft het onderwijs de afgelopen decennia ingrijpende veranderingen moeten ondergaan. Die brengen ethische vragen met zich mee, bijvoorbeeld in hoeverre onderwijsinstellingen en docenten de activiteiten van studenten mogen monitoren. Daarnaast hoort nu bij de ontwikkeling van het kritisch denkvermogen van studenten dat ze in staat zijn om resultaten van zoekopdrachten kritisch te analyseren. Kritisch denkvermogen vereist dus digitale geletterdheid, die moet worden gestimuleerd.

Van der Vorst ea. betoogt bijvoorbeeld dat het gebruik van AI inhoudt dat de gebruiker in feite een deel van diens ethische afwegingen delegeert aan AI. Daarbij neemt de gebruiker het risico dat de uitkomsten daarvan bevooroordeeld zijn – en AI heeft juist een vangrails nodig om vooroordelen uit de weg te gaan.  Daarnaast is er het reeds bekende probleem dat ChatGPT een aantal ethische problemen oproept over auteurschap, intellectueel eigendomsrecht en de betrouwbaarheid van de informatie. 

Studenten moet dus worden meegegeven dat ze bij het gebruik van ChatGPT altijd alert horen te zijn op het recht op privacy van anderen. Daarnaast hoort de student rekening te houden met de ethische dilemma’s die ChatGPT met zich meebrengt. 

Conclusie en aanbevelingen

Op basis van de bovengenoemde overwegingen kunnen verschillende aanbevelingen worden gedaan om het verantwoord gebruik van AI in het juridisch onderwijs te bevorderen. Allereerst is het van cruciaal belang dat onderwijsinstellingen studenten voorzien van een grondige opleiding in de ethische, juridische en sociale implicaties van AI, evenals in de praktische toepassingen ervan in het juridische veld. Dit omvat niet alleen een theoretisch begrip van AI, maar ook praktische ervaring met het gebruik ervan in realistische juridische scenario’s.

Daarnaast moeten studenten worden aangemoedigd om transparant te zijn over hun gebruik van AI in academisch werk. Ze moeten duidelijk aangeven welke delen van hun werk door AI zijn beïnvloed, en moeten in staat zijn om de methoden die ze hebben gebruikt te rechtvaardigen en te verantwoorden. Dit draagt bij aan een cultuur van integriteit en verantwoordelijkheid binnen het juridisch onderwijs.

Docenten spelen daarbij een cruciale rol. Ze moeten studenten voorzien van de nodige begeleiding en ondersteuning bij het gebruik van AI, inclusief training in het kritisch evalueren van de output van AI-systemen. Dit omvat het identificeren en corrigeren van eventuele vooroordelen of onnauwkeurigheden in de AI-output, en het waarborgen van de naleving van geldende wet- en regelgeving.

Ten slotte is het essentieel dat onderwijsinstellingen strenge privacybeschermingsmaatregelen implementeren om ervoor te zorgen dat persoonlijke en vertrouwelijke gegevens veilig worden opgeslagen en niet worden misbruikt. Dit omvat het opstellen en handhaven van duidelijke richtlijnen en protocollen voor gegevensbeheer en -beveiliging, evenals het bieden van training en bewustwording aan studenten en medewerkers over privacykwesties met betrekking tot AI-gebruik.

Wordt dit in acht genomen, dan kunnen onderwijsinstellingen het verantwoord gebruik van AI in het juridisch onderwijs bevorderen en studenten voorbereiden op een toekomst waarin AI een steeds prominentere rol speelt in de juridische praktijk.

Bronnen

• S. Maasbommel, ‘Oei, AI: juristen bedreigd door ChatGPT’, Mr-online.nl, 27 juni 2023
• M. W. Klingensmith, ‘Feature: let’s talk, ChatGPT: what will the judiciary’s future look like’, LexisNexis mei/juni 2023
• A.C.M. Meuwese, ‘WetGPT?: Kan een large language model wetten schrijven?’, Regelmaat: Kwartaalblad Voor Wetgevingsvraagstukken, 2023/38
• R. Neefje & K. Vogelaar, ‘Gebruik van ChatGPT in onderwijs en toetsing’, husite.nl, geraadpleegd op 7 april 2024, www.husite.nl, (zoeken op: ChatGPT en toetsing hogeschool Utrecht)
• Brattinga & C. Cuijpers, ‘ChatGPT in recruitment – (geen) goede match! Het juridisch speelveld in vogelvlucht’, Tijdschrift voor HRM editie 1 2024, p. 27 – 29’
• Brattinga & C. Cuijpers, ‘ChatGPT in recruitment – (geen) goede match! Het juridisch speelveld in vogelvlucht’, Tijdschrift voor HRM editie 1 2024, p. 33
• J. Rabaey ea., ‘Maatschappelijke waarden in de digitale innovatie: wie, wat en hoe? kVAB Denkerprogramma 2019’, KVAB Press 2019, p. 47 – 49
• T. van der Vorst ea., ‘De (on)mogelijkheden van kunstmatige intelligentie in het onderwijs’, Ministerie van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap 2019, p. 50 -52
• Kommers, ‘Sociale en ethische aspecten van Ai’, Universiteit van Twente 2023, p. 38
• D. Groenewoud & M. Kouwenberg, ‘ChatGPT in jurdibus: over kansen en tekortkomingen’, Arsaequi.nl/maandblad, AA20230315
• A. Bosshardt, ‘Handreiking AI/ChatGPT voor studenten’, Saxion.nl, geraadpleegd op 7 april 2024, www.saxion.nl. (zoeken op: ChatGPT en toetsing Saxion)
• F. Vonk & J. Bunk, ‘Handreiking ChatGPT & Toetsing: AI in onderwijs en toetsing voor examinatoren en examencommissies’, Han.nl, 13 februari 2023, www.han.nl, (zoeken op: ChatGPT en toetsing HAN)
• H. Wellner e.a., ‘Startnotitie ChatGPT/Ai in onderwijs’, Icto.foo.hva.nl, 25 januari 2023, www.icto.foo.hva.nl, (zoeken op: ChatGPT en toetsing Hogeschool van Amsterdam)

The post ‘Leer rechtenstudenten op verantwoorde manier AI gebruiken’ first appeared on ScienceGuide.

Het bericht ‘Leer rechtenstudenten op verantwoorde manier AI gebruiken’ verscheen eerst op ScienceGuide.