Wouter Duyck, hoogleraar cognitieve psychologie aan de Universiteit van Gent, signaleert een aantal zorgwekkende ontwikkelingen in het onderwijs in Nederland en Vlaanderen. Hij onderbouwt die zorgen met harde feiten en gedegen wetenschappelijk onderzoek, en neemt daarbij geen blad voor de mond. Op een feitelijke, scherpe en soms humoristische manier laat de Vlaming zien wat er allemaal is misgegaan in ons onderwijs. De rode draad: dat is vooral gebeurd waar inzichten uit de cognitieve psychologie worden genegeerd. 

Beleidsvorming zonder cognitieve psychologie

Duyck begint zijn boek met een uiteenzetting over de werking van de hersenen. Op basis van deze kennis moet immers het onderwijs worden ontworpen, net zoals de speelruimte van een architect wordt bepaald door de wetten van de fysica. Waar een architect echter weet dat het onverstandig is om zulke grenzen te negeren, lijken onderwijsontwikkelaars dit inzicht te ontberen: zij mogen kennelijk feitenvrij hun gang gaan. Dat zint Duyck allerminst. Eén voor één weerlegt hij hardnekkige mythes en aannames, bijvoorbeeld die over multitasking, aandachtspanne, meertaligheid, open leerpleinen, opgeleukte klassen en lesboeken, dat gemengde klassen zwakkere leerlingen meetrekken, enzovoorts. 

Net als Maarten Huygen in zijn boek “Nog wat geleerd vandaag. Hoe kennis terugkeert in het onderwijs” verbaast Duyck zich over het feit dat onderwijsvernieuwers geneigd zijn steeds weer in dezelfde fouten te vervallen, en gewoonweg na enkele jaren iets herhalen dat aantoonbaar niet werkte. Daarnaast ergert hij zich doorheen het boek over het gebrek aan toepassing van de rijke inzichten uit de cognitieve psychologie – dus de leerpsychologie  – in onderwijsbeleidsvorming. Die beleidsvorming wordt niet gedomineerd door psychologen, maar vooral door pedagogen, sociologen, en mensen die nooit voor de klas hebben gestaan. 

Begin bij bekwaamheid, niet bij geluk

De Vlaamse hoogleraar gaat grondig in op de discussie rondom intelligentie en intelligentiemetingen – een onderwerp dat, in ons streven naar inclusie, ten onrechte uit de gratie is geraakt. Duyck legt het verhaal rond de zogeheten ‘g-factor uit’, die aanduidt dat verschillende vormen van intelligentie sterk met elkaar samenhangen. Een technisch begaafde ingenieur zal doorgaans ook op taalkundig gebied begaafder zijn, én op sociaal, én op emotioneel gebied. Intelligentie is de meest krachtige voorspeller op een zeer groot aantal relevante levensgebieden: van studiesucces, inkomen, gezondheid, emotioneel welbevinden tot sociale vaardigheden en positief burgerschap, benadrukt Duyck. 

De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.

Slimme mensen zijn gelukkiger mensen. Ontwikkel dus slimheid door goed en gedegen onderwijs, betoogt Duyck. Als we kinderen beter leren lezen en rekenen, leggen we daarmee dus een basis voor geluk. Want ook met tegenslagen in je leven omgaan doe je niet alleen met je hart maar vooral met je hoofd, en om maatschappelijke ontwikkelingen te snappen, moet je goed kunnen lezen en logisch kunnen denken. 

Duyck wijst het onderscheid tussen emotionele intelligentie en IQ dus af. Belangrijk is ook zijn betoog dat geluk geen voorwaarde is voor presteren. Eerder is het zo dat presteren tot geluk leidt. Jezelf slim en competent voelen is de beste garantie dat een jongere zich ook geaccepteerd, nuttig en autonoom voelt, aldus Duyck. Begin dus bij bekwaamheid, niet bij geluk.

Droevig gesteld met talentontwikkeling

Het is in Nederland en Vlaanderen echter droevig gesteld met de ontwikkeling van die slimheid, blijkt als Duyck schrijft over de impact van talentontwikkeling – of het nalaten daarvan – op de economische ontwikkelingen van een land. Schrikbarend zijn de tabellen waaruit blijkt dat Nederland en Vlaanderen op relevante ranglijsten behoorlijk naar beneden gekukeld zijn. Vlaanderen, Duitsland en Nederland zijn zelfs de drie hekkensluiters op de PIRLS-ranglijsten Begrijpend Lezen. Op de TIMSS-scores voor Wiskunde en Wetenschappen is het al niet veel beter. Over de recente PISA scores hoef ik waarschijnlijk niets te vertellen. 

Vergeet ook Finland als voorbeeldland voor goed onderwijs: daar gaat het nu net zo slecht als in de twee Nederlandssprekende gebieden, aldus Duyck. Daarnaast is er een sterke correlatie tussen cognitieve ontwikkeling en ondernemerschap aangetoond. Verwacht dus niet dat veel van de belangrijke innovaties in de toekomst uit ons land zullen komen. 

‘Ouderwetse’ methoden meten beter

Inclusie en kansengelijkheid zijn belangrijke waarden in ons onderwijs. Dat betekent niet dat we verschillen tussen mensen onder de mat moet vegen, of instrumenten die zulke verschillen meten moeten verketteren. Steeds laat onderzoek zien dat objectieve meetinstrumenten zoals de traditionele IQ-test de talenten van bijvoorbeeld migrantenkinderen beter in beeld brengen dan subjectieve oordelen van leerkrachten. U kent het verhaal over onderadvisering. 

Duyck haalt daarnaast de vele onderzoeken aan die aantonen dat leerlingen van verschillende niveaus bij elkaar zetten simpelweg niet werkt. Zowel de slimmere als de minder slimme kinderen ondervinden daarvan hinder. Wanneer we onder het mom van inclusie bewezen goede onderwijsmethoden afdanken, benadelen we daarmee vooral de kwetsbare groepen in onze maatschappij. Maarten Huygen liet al zien dat onderwijsmethoden zoals Zelfontdekkend Leren vooral de studenten uit de maatschappelijke bovenlagen ten goede komen. Die kunnen hiaten zelf repareren door hun aanleg, meegekregen sociaal kapitaal of de dikke portemonnee van hun ouders. Is dat wat we willen? 

Leg nadruk op cognitieve basisvaardigheden

Is het boek van Duyck dan één lange klaagzang? Zeker niet. Hij biedt ook oplossingen, vaak oplossingen die teruggrijpen op reeds lang bewezen maar soms vergeten aanpakken. Allereerst houdt hij een vurig pleidooi tegen de zesjescultuur. We durven de lat niet meer hoog te leggen, uit angst tere kinderzieltjes te kwetsen. Dit is echter de omgekeerde redenering, betoogt Duyck: we maken jongeren niet gelukkig door geen eisen aan hen te stellen, maar juist door hoge eisen te stellen. Zo krijgen ze de kans te excelleren en te weten hoe dat voelt. Maar ja, hoe kom je zover met leraren-in-opleiding die massaal ‘excellentie’ als een van de minst belangrijke waarden typeren? 

Verder bepleit Duyck weer de nadruk te leggen op cognitieve basisvaardigheden. Ja, lezen en tellen gaat de wereld redden. Ik zal hier niet alle door hem voorgestelde maatregelen in detail bespreken, maar ze sluiten stuk voor stuk aan op de kern van zijn boek: inzichten uit de cognitieve psychologie moeten niet langer genegeerd worden bij de vormgeving van het onderwijs. 

Rapportcijfer

Rapportcijfers raken steeds meer uit de gratie, maar als ik het boek van Duyck mag becijferen, krijgt het een dikke 9. Hij brengt een enorme hoeveelheid feiten en cijfers naar voren, maar doet dat op een lekker leesbare, scherpe en soms ronduit humoristische manier. Het is dus een aanrader voor iedereen die verantwoordelijk is voor onderwijsbeleid en curriculumontwikkeling. Het wordt hoog tijd dat dit meer evidence based wordt, en minder gebaseerd op wensdenken, ideologie en romantische maar ongefundeerde ideeën over de ontwikkeling van kinderen en jongeren. 

Pakkende meenemer uit het boek: hoe moderner de onderwijsmethoden, hoe lager de PISA scores, blijkt uit onderzoek.  

“Mijn kind, slim kind. Waarom lezen en tellen de wereld zullen redden” door Wouter Duyck (Uitgeverij Pelckmans, 2023).

The post ‘Stop met negeren cognitieve psychologie bij onderwijsontwikkeling’ first appeared on ScienceGuide.

Het bericht ‘Stop met negeren cognitieve psychologie bij onderwijsontwikkeling’ verscheen eerst op ScienceGuide.