Vooral in autoritaire samenlevingen staan de vrijheid van onderzoek, onderwijs en meningsuiting onder druk. Dat was de afgelopen jaren al zo, en dat is niet veranderd, toont het Free to Think-rapport van Scholars at Risk. Tegelijkertijd eroderen de liberale normen en instituties onder de academische vrijheid ook in democratische samenlevingen, schrijft Scholars at Risk. Deze trend van ‘autocratisering’ gaat in veel landen gepaard met een ‘isolationistische impuls’ die haaks staat op internationale onderzoekssamenwerking. 

Data uit de Academic Freedom Index (AFI), waarop het Free to Think-rapport deels is gebaseerd, onderschrijven deze vaststelling. “Liberale en autoritaire overheden gebruiken in toenemende mate elkaars tactieken om democratische instituten, waaronder het hoger onderwijs, te beschadigen.” 

Fysieke aanvallen op academische vrijheid 

Het Free to Think-rapport van 2024 documenteert 391 aanvallen op wetenschappers, studenten en instituten in 51 landen. Daarin ontbreekt nog het gros van aanvallen op de academische vrijheid, en andere dan politieke bedreigingen van de academische vrijheid blijven eveneens buiten beeld, maar de lijst bestrijkt wel een breed scala aan gebeurtenissen – bijvoorbeeld door oorlogen of binnenlands geweld.  

Zo zijn in Gaza alle universiteiten door het Israëlische leger kapotgeschoten, hebben Russische bommen één op de vijf hoger-onderwijsgebouwen in Oekraïne vernietigd, heeft de burgeroorlog in Sudan meer dan honderd hoger-onderwijsinstellingen in puin gelegd, en is in Myanmar het aantal studenten na de militaire staatsgreep in 2021 met negentig procent afgenomen.  

Wetenschappers en studenten in sommige landen zijn daarnaast slachtoffer van vervolging door de overheid of hun eigen universiteit. Zo arresteert de overheid in Nicaragua vaak wetenschappers of studenten die kritiek uiten op de overheid, gijzelden Libische veiligheidsdiensten twee willekeurige docenten tijdens onderhandelingen tussen universitair docenten en de overheid, en ontsloegen Russische hoger-onderwijsinstellingen wetenschappers die kritiek hadden op de overheid.  

‘Veiligheid’ als vage verantwoording voor inperking 

De vele pro-Palestijnse protesten in en rond universiteiten blijven niet onbenoemd in het Free to Think-rapport. Zo leidde kritiek op het Israëlische geweld in Gaza voor veel wetenschappers in de Verenigde Staten en Duitsland tot ingetrokken aanbiedingen van banen, een verbod op lesgeven, of ontslag. In onder meer China, India, Marokko, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten annuleerden universiteiten colleges, poëzievoordrachten en films over het geweld in het Midden-Oosten.  

“Vaak verantwoordden universiteitsbestuurders dat door ongespecificeerde zorgen over veiligheid te uiten”, schrijven de auteurs van het rapport. “Sommige universiteiten verkleinden de ruimte voor vrije expressie op de campus door nieuw beleid in te voeren dat het recht op protest van studenten inperkte.”  

Dat is ook in Nederland zichtbaar. Zo voerde de Universiteit Utrecht afgelopen zomer de regel in dat ‘politieke bijeenkomsten’ vooraf moeten worden aangemeld bij de dienst Campus & Facilities of Security, enkel mogen plaatsvinden op locaties door de dienst Security zijn goedgekeurd, en maximaal veertig tot vijftig deelnemers mogen hebben. Voorinschrijving en toegangscontrole zijn verplicht. Gevraagd of de academische vrijheid daarmee wordt ingeperkt, zei UU-voorzitter Anton Pijpers slechts dat de regels een uitvoering zijn van de huisregels, tekent DUB op. “Als de bijeenkomst over Gaza gaat, brengen we risico’s in kaart”, liet rector Henk Kummeling op zijn beurt noteren.  

Duitse censuur 

In het Free to Think-rapport worden achttien landen extra onder de loep genomen, waaronder Duitsland. Sinds het Israëlische geweld in Gaza hebben zich bij onze oosterburen een aantal zorgwekkende ontwikkelingen en incidenten voorgedaan, schetst Scholars at Risk.  

Zo gebruikte de Freie Universität Berlin een aangescherpte plaatselijke wet om personeelsleden aan te pakken die zich publiekelijk hadden geuit over het geweld in Gaza. Contracten werden beëindigd, aanbiedingen werden ingetrokken, en sommige academici werd de toegang ontzegd. Het Max Planck Instituut ontsloeg hoogleraar Ghassan Hage vanwege Gaza-gerelateerde uitingen op sociale media, en de Universität zu Köln trok een bijzondere leerstoel in omdat de ontvanger daarvan, Nancy Fraser, een open brief genaamd ‘Filosofie voor Palestina’ had getekend.  

Weren van onderzoekers 

Nog bonter is het geval waarbij de Duitse overheid de toegang tot het land ontzegde aan Ghassan Abu Sittah, de rector van de University of Glasgow, die zou spreken tijdens congres. Toen hij via Zoom alsnog een bijdrage zou leveren, werd het congres door de politie opgedoekt. Een maand later kwam Abu Sittah ook toegang Frankrijk niet in, volgens Franse overheidsmedewerkers omdat Duitsland alle Schengen-landen vroeg de Schotse universiteitsrector een jaar lang buiten de grenzen te houden. 

Ook Bettina Stark-Watzinger, de Duitse minister van Onderwijs wier ministerie bleek te hebben onderzocht of kritische Berlijnse universiteitsdocenten financieel konden worden afgeknepen, krijgt een weinig eervolle vermelding  

Israëlische censuur 

Ook Israël wordt extra onder de loep genomen door Scholars at Risk. Zo blijkt dat het voor Palestijns-Israëlische studenten op de Westelijke Jordaanoever praktisch onmogelijk is om naar hun universiteit te gaan vanwege controleposten van het Israëlische leger. Daarnaast laat het land, de universiteiten incluis, weinig tot geen ruimte voor kritische geluiden over het Israëlische geweld in Gaza.  

De zaak van Nadira Shalhoub-Kevorkian, hoogleraar bij de Hebrew University of Jersualem, is exemplarisch. Na het tekenen van een petitie die het dodelijke Israëlische geweld in Gaza een ‘genocide’ noemde, riep het universiteitsbestuur haar in oktober publiekelijk op om ontslag te nemen. In maart van dit jaar werd Shalhoub-Kevorkian daadwerkelijk geschorst, dit keer vanwege opmerkingen die ze tijdens een podcastopname maakte. Onder druk van collega’s werd de schorsing teruggedraaid, maar een maand later werd Shalhoub-Kevorkian gearresteerd op verdenking van het ‘aanzetten tot terrorisme, geweld en racisme’. De volgende dag kwam ze vrij, maar de verdenking werd aangehouden. Eind augustus bleek dat de hoogleraar zelf met stille trom de Hebrew University of Jeruzalem had verlaten.  

Sinds 7 oktober 2023 zijn daarnaast 124 Palestijns-Israëlische studenten bij in totaal 36 onderwijsinstellingen op het matje geroepen na kritiek op het Israëlische geweld in Gaza. Ongeveer de helft van die studenten werd geschorst of uitgeschreven. Tachtig procent van de bestrafte studenten is vrouw.  

Incidenten rond academische vrijheid in Nederland 

In een lijst met gerapporteerde incidenten wordt Nederland zeven keer genoemd. Zes van die keren betreft het de Rijksuniversiteit Groningen, waarbij het drie keer gaat om het inslaan van ramen en het aanbrengen van leuzen met graffiti door pro-Palestijnse demonstranten.  

De Scholars at Risk-monitor noemt ook een verbod vanuit de RUG om tijdens de anti-apartheidsweek een film te laten zien over een Palestijns meisje dat in 1948 gedwongen werd haar thuis te verlaten. De groep ‘Groningen for Palestine’ zou geen officiële studentenvereniging zijn en het delen van de uitnodiging via Instagram zou het een “extern evenement” maken, aldus de RUG. Uiteindelijk werd de film vertoond in een oude, nabijgelegen jeugdsynagoge.  

Ook twee gebeurtenissen waarbij de politie demonstrerende RUG-studenten met geweld verwijderde, worden genoemd. Eenmaal ging het om een groep studenten die het Academiegebouw bezette na het ontslag van onderzoeker Suzanne Täuber, waarbij politieagenten een student aan diens benen van de trap sleurden. De tweede keer werd een groep pro-Palestijnse bezetters door politieagenten met geweld naar buiten gewerkt, waarbij werd geslagen met wapenstokken.  

Bezetting in Amsterdam 

De wijze waarop de pro-Palestijnse bezetting van de Roeterseilandcampus van de Universiteit van Amsterdam verliep en werd beëindigd, vormt het zevende genoemde incident. Dat protest begon relatief vreedzaam, hoewel de bezetters zich op allerlei manieren barricadeerden. Tegendemonstranten wisten de boel niettemin makkelijk te laten ontaarden in geweld door ‘s nachts het kamp aan te vallen. Uiteindelijk besloten de burgemeester, het OM en de politie om het kamp te ontruimen.  

Dat gebeurde met een bulldozer en leidde tot arrestaties van 140 studenten en universitair medewerkers. Vooral het “buitenproportionele geweld van de politie bij het uiteendrijven van protesterende studenten” wordt gehekeld door Scholars at Risk. 

Bescherming academische vrijheid langs drie schijven 

Een eerste stap ter verdediging van academische vrijheid is het vergroten van het besef van de aanvallen erop, schrijft Scholars at Risk. Daarnaast moet academische vrijheid als recht worden erkend. Een oproep van de VN-rapporteur voor het Recht op Onderwijs om academische vrijheid als ‘individueel mensenrecht met een basis in het internationaal recht’ te zien, is een stap in die richting.  

Ook moet de bescherming van de academische vrijheid handen en voeten krijgen in de onderwijs- en onderzoeksomgeving zelf. Er zijn wel afspraken en strategieën, bijvoorbeeld de European Strategy for Universities uit 2022, “maar om zulke middelen effectief te laten zijn, moeten ze wel gebruikt worden”, aldus Scholars at Risk.  

The post “Liberale en autoritaire overheden lenen elkaars strategieën bij fnuiken academische vrijheid” first appeared on ScienceGuide.

Het bericht “Liberale en autoritaire overheden lenen elkaars strategieën bij fnuiken academische vrijheid” verscheen eerst op ScienceGuide.

Voordat Mirjam Huisman zo’n vier maanden geleden begon bij het UAF, was ze acht jaar bestuurder bij Vluchtelingenwerk Nederland. Nog eerder was ze directeur opvang bij het COA – “dus ik ken de sector rond vluchtelingen”, vertelt ze. 

Het UAF is een mensenrechtenorganisatie die zich inzet voor gevluchte studenten, professionals en wetenschappers, vertelt Huisman. “De mensen die wij helpen bevinden zich aan het eind van de vluchtelingenketen en het begin van de integratieketen. Dat vind ik het leuke aan dit werk: het is veel meer toekomstgericht, en medewerkers hebben hier veel ruimte om cliënten met maatwerk te begeleiden bij hun integratie en onderwijs in Nederland.”

Met persoonlijke kernwaarden zoals rechtvaardigheid en het belang van onderwijs zit ze bij het UAF goed op haar plek, zegt de nieuwe bestuurder. “Onderwijs, en het grote belang daarvan, kreeg ik thuis met de paplepel ingegoten: mijn ouders zaten namelijk allebei in het onderwijs.”

Begeleiding vluchtelingen begint al in AZC

Op verzoek van de overheid werd het UAF in 1948 door deskundige vrijwilligers in het leven werd geroepen voor academici die vluchtten voor de Russische bezetting van onder andere Tsjecho-Slowakije. Inmiddels telt de organisatie zo’n tachtig werknemers en helpt het UAF gevluchte studenten en academici die vanuit allerlei landen naar Nederland komen. Dat begint al tijdens de wachttijd van vluchtelingen in het AZC. 

“Die wachttijd is vaak niet erg zinvol; ze kunnen daar meestal niks doen, terwijl ze na het verkrijgen van een status ineens onder stoom en kokend water moeten inburgeren. Daarom hebben we een UAF Academy opgezet, waarmee we taalmodules beschikbaar stellen. Als mensen met een diploma uit het land van herkomst eenmaal het Nederlands goed genoeg beheersen, op B1-niveau, dan kunnen ze zich bij ons aanmelden en advies krijgen.”

De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.

Samen met een UAF-trajectbegeleider wordt gekeken waarmee de persoon in kwestie geholpen zou zijn. “Dat kan gaan over competentieontwikkeling of hulp bij selectie, maar ook over het kiezen van en voorbereiden op een studie. Denk dan aan praktische hulp bij inschrijving of het aanvragen van studiefinanciering, en soms zelfs directe financiële steun voor mensen die tussen wal en schip vallen”, vertelt Huisman. 

Hoewel een trajectbegeleider bij alle voorbereidingen kan helpen, is de gevluchte student of professional bij het studeren uiteindelijk aangewezen op zichzelf. Precies daar zou Huisman in de toekomst nog extra ondersteuning willen organiseren, en wel in de vorm van een buddy-systeem. “Hoe mooi zou het zijn als iedere vluchtelingstudent iemand uit de eigen opleiding heeft door wie diegene af en toe geholpen kan worden? Dat is ook goed voor het opdoen van contacten.” Het UAF bekijkt momenteel ook of nieuwe vluchtelingstudenten kunnen worden gekoppeld aan alumni met dezelfde ervaringen. “Die weten nog beter hoe het is, en op die manier werken we aan een stukje community building. Dat is heel belangrijk.”

Terugkeer Scholars at Risk

Momenteel helpt het UAF ongeveer 3200 mensen. Elk jaar komen daar zo’n zes- of zevenhonderd bij, en stroomt een soortgelijk aantal weer uit. “Dat vind ik te weinig”, zegt Huisman stellig. “Als ik kijk naar ons potentiële bereik, zou dat veel meer moeten zijn. Natuurlijk worden we beperkt door ons budget, waarvoor we bijna volledig afhankelijk zijn van fondsenwerving en donateurs – maar in principe zou iedere statushouder die baat heeft bij hulp vanuit het UAF, begeleiding moeten kunnen krijgen. Dat moet de intentie zijn.”

Wilt u het UAF helpen bij hun werk voor gevluchte studenten, professionals en wetenschappers? Doneren kan via deze QR-code.  

Niet alleen studenten, ook gevluchte academici kunnen terecht bij het UAF. Hoewel de organisatie zo’n vijf jaar geleden vanwege verscherpte prioriteiten nog stopte met Scholars at Risk, gaat het UAF nu weer participeren, vertelt Huisman. “Scholars at Risk zorgt ervoor dat bedreigde wetenschappers een plek krijgen op universiteiten in Nederland of elders in Europa, zodat ze hun onderzoek veilig kunnen vervolgen. Het is belangrijk dat onderzoeken niet verdwijnen doordat ze bijvoorbeeld worden uitgevoerd in een dictatoriaal land en de onderzoekers worden bedreigd. Academische vrijheid is een hoeksteen van democratische samenlevingen, en op deze manier willen wij daaraan bijdragen.” 

Overheid moet vluchtelingen toegang tot onderwijs blijven bieden

Academische vrijheid is in deze tijd een spannend begrip, beseft Huisman. “Ook in veel westerse landen is er eigenlijk geen sprake meer van academische vrijheid”, ziet ze. “Als je voor financiering afhankelijk bent van externe geldschieters, zijn zij daarmee ook degenen die bepalen welk onderzoek wel of niet uitgevoerd kan worden. Met vertegenwoordigers van universiteiten hebben we daarover al interessante gesprekken gehad; ook zij spraken daarover hun zorgen uit.”

Voor vluchtelingen zoals studenten, professionals en wetenschappers is het intussen essentieel om toegang te hebben tot goed onderwijs en goede begeleiding, benadrukt Huisman. “Wij roepen de overheid daarom op om te blijven investeren in gelijke onderwijskansen voor iedereen, zodat gevluchte mensen de steun krijgen die ze nodig hebben om snel, duurzaam en volwaardig te participeren. Het UAF blijft zich daarvoor in elk geval, samen met zijn partners, onvermoeibaar inzetten.”

The post “We moeten nog veel meer vluchtelingen richting het onderwijs helpen” first appeared on ScienceGuide.

Het bericht “We moeten nog veel meer vluchtelingen richting het onderwijs helpen” verscheen eerst op ScienceGuide.

Voordat Mirjam Huisman zo’n vier maanden geleden begon bij het UAF, was ze acht jaar bestuurder bij Vluchtelingenwerk Nederland. Nog eerder was ze directeur opvang bij het COA – “dus ik ken de sector rond vluchtelingen”, vertelt ze. 

Het UAF is een mensenrechtenorganisatie die zich inzet voor gevluchte studenten, professionals en wetenschappers, vertelt Huisman. “De mensen die wij helpen bevinden zich aan het eind van de vluchtelingenketen en het begin van de integratieketen. Dat vind ik het leuke aan dit werk: het is veel meer toekomstgericht, en medewerkers hebben hier veel ruimte om cliënten met maatwerk te begeleiden bij hun integratie en onderwijs in Nederland.”

Met persoonlijke kernwaarden zoals rechtvaardigheid en het belang van onderwijs zit ze bij het UAF goed op haar plek, zegt de nieuwe bestuurder. “Onderwijs, en het grote belang daarvan, kreeg ik thuis met de paplepel ingegoten: mijn ouders zaten namelijk allebei in het onderwijs.”

Begeleiding vluchtelingen begint al in AZC

Op verzoek van de overheid werd het UAF in 1948 door deskundige vrijwilligers in het leven werd geroepen voor academici die vluchtten voor de Russische bezetting van onder andere Tsjecho-Slowakije. Inmiddels telt de organisatie zo’n tachtig werknemers en helpt het UAF gevluchte studenten en academici die vanuit allerlei landen naar Nederland komen. Dat begint al tijdens de wachttijd van vluchtelingen in het AZC. 

“Die wachttijd is vaak niet erg zinvol; ze kunnen daar meestal niks doen, terwijl ze na het verkrijgen van een status ineens onder stoom en kokend water moeten inburgeren. Daarom hebben we een UAF Academy opgezet, waarmee we taalmodules beschikbaar stellen. Als mensen met een diploma uit het land van herkomst eenmaal het Nederlands goed genoeg beheersen, op B1-niveau, dan kunnen ze zich bij ons aanmelden en advies krijgen.”

De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.

Samen met een UAF-trajectbegeleider wordt gekeken waarmee de persoon in kwestie geholpen zou zijn. “Dat kan gaan over competentieontwikkeling of hulp bij selectie, maar ook over het kiezen van en voorbereiden op een studie. Denk dan aan praktische hulp bij inschrijving of het aanvragen van studiefinanciering, en soms zelfs directe financiële steun voor mensen die tussen wal en schip vallen”, vertelt Huisman. 

Hoewel een trajectbegeleider bij alle voorbereidingen kan helpen, is de gevluchte student of professional bij het studeren uiteindelijk aangewezen op zichzelf. Precies daar zou Huisman in de toekomst nog extra ondersteuning willen organiseren, en wel in de vorm van een buddy-systeem. “Hoe mooi zou het zijn als iedere vluchtelingstudent iemand uit de eigen opleiding heeft door wie diegene af en toe geholpen kan worden? Dat is ook goed voor het opdoen van contacten.” Het UAF bekijkt momenteel ook of nieuwe vluchtelingstudenten kunnen worden gekoppeld aan alumni met dezelfde ervaringen. “Die weten nog beter hoe het is, en op die manier werken we aan een stukje community building. Dat is heel belangrijk.”

Terugkeer Scholars at Risk

Momenteel helpt het UAF ongeveer 3200 mensen. Elk jaar komen daar zo’n zes- of zevenhonderd bij, en stroomt een soortgelijk aantal weer uit. “Dat vind ik te weinig”, zegt Huisman stellig. “Als ik kijk naar ons potentiële bereik, zou dat veel meer moeten zijn. Natuurlijk worden we beperkt door ons budget, waarvoor we bijna volledig afhankelijk zijn van fondsenwerving en donateurs – maar in principe zou iedere statushouder die baat heeft bij hulp vanuit het UAF, begeleiding moeten kunnen krijgen. Dat moet de intentie zijn.”

Wilt u het UAF helpen bij hun werk voor gevluchte studenten, professionals en wetenschappers? Doneren kan via deze QR-code.  

Niet alleen studenten, ook gevluchte academici kunnen terecht bij het UAF. Hoewel de organisatie zo’n vijf jaar geleden vanwege verscherpte prioriteiten nog stopte met Scholars at Risk, gaat het UAF nu weer participeren, vertelt Huisman. “Scholars at Risk zorgt ervoor dat bedreigde wetenschappers een plek krijgen op universiteiten in Nederland of elders in Europa, zodat ze hun onderzoek veilig kunnen vervolgen. Het is belangrijk dat onderzoeken niet verdwijnen doordat ze bijvoorbeeld worden uitgevoerd in een dictatoriaal land en de onderzoekers worden bedreigd. Academische vrijheid is een hoeksteen van democratische samenlevingen, en op deze manier willen wij daaraan bijdragen.” 

Overheid moet vluchtelingen toegang tot onderwijs blijven bieden

Academische vrijheid is in deze tijd een spannend begrip, beseft Huisman. “Ook in veel westerse landen is er eigenlijk geen sprake meer van academische vrijheid”, ziet ze. “Als je voor financiering afhankelijk bent van externe geldschieters, zijn zij daarmee ook degenen die bepalen welk onderzoek wel of niet uitgevoerd kan worden. Met vertegenwoordigers van universiteiten hebben we daarover al interessante gesprekken gehad; ook zij spraken daarover hun zorgen uit.”

Voor vluchtelingen zoals studenten, professionals en wetenschappers is het intussen essentieel om toegang te hebben tot goed onderwijs en goede begeleiding, benadrukt Huisman. “Wij roepen de overheid daarom op om te blijven investeren in gelijke onderwijskansen voor iedereen, zodat gevluchte mensen de steun krijgen die ze nodig hebben om snel, duurzaam en volwaardig te participeren. Het UAF blijft zich daarvoor in elk geval, samen met zijn partners, onvermoeibaar inzetten.”

The post “We moeten nog veel meer vluchtelingen richting het onderwijs helpen” first appeared on ScienceGuide.

Het bericht “We moeten nog veel meer vluchtelingen richting het onderwijs helpen” verscheen eerst op ScienceGuide.