Voordat Mirjam Huisman zo’n vier maanden geleden begon bij het UAF, was ze acht jaar bestuurder bij Vluchtelingenwerk Nederland. Nog eerder was ze directeur opvang bij het COA – “dus ik ken de sector rond vluchtelingen”, vertelt ze. 

Het UAF is een mensenrechtenorganisatie die zich inzet voor gevluchte studenten, professionals en wetenschappers, vertelt Huisman. “De mensen die wij helpen bevinden zich aan het eind van de vluchtelingenketen en het begin van de integratieketen. Dat vind ik het leuke aan dit werk: het is veel meer toekomstgericht, en medewerkers hebben hier veel ruimte om cliënten met maatwerk te begeleiden bij hun integratie en onderwijs in Nederland.”

Met persoonlijke kernwaarden zoals rechtvaardigheid en het belang van onderwijs zit ze bij het UAF goed op haar plek, zegt de nieuwe bestuurder. “Onderwijs, en het grote belang daarvan, kreeg ik thuis met de paplepel ingegoten: mijn ouders zaten namelijk allebei in het onderwijs.”

Begeleiding vluchtelingen begint al in AZC

Op verzoek van de overheid werd het UAF in 1948 door deskundige vrijwilligers in het leven werd geroepen voor academici die vluchtten voor de Russische bezetting van onder andere Tsjecho-Slowakije. Inmiddels telt de organisatie zo’n tachtig werknemers en helpt het UAF gevluchte studenten en academici die vanuit allerlei landen naar Nederland komen. Dat begint al tijdens de wachttijd van vluchtelingen in het AZC. 

“Die wachttijd is vaak niet erg zinvol; ze kunnen daar meestal niks doen, terwijl ze na het verkrijgen van een status ineens onder stoom en kokend water moeten inburgeren. Daarom hebben we een UAF Academy opgezet, waarmee we taalmodules beschikbaar stellen. Als mensen met een diploma uit het land van herkomst eenmaal het Nederlands goed genoeg beheersen, op B1-niveau, dan kunnen ze zich bij ons aanmelden en advies krijgen.”

De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.

Samen met een UAF-trajectbegeleider wordt gekeken waarmee de persoon in kwestie geholpen zou zijn. “Dat kan gaan over competentieontwikkeling of hulp bij selectie, maar ook over het kiezen van en voorbereiden op een studie. Denk dan aan praktische hulp bij inschrijving of het aanvragen van studiefinanciering, en soms zelfs directe financiële steun voor mensen die tussen wal en schip vallen”, vertelt Huisman. 

Hoewel een trajectbegeleider bij alle voorbereidingen kan helpen, is de gevluchte student of professional bij het studeren uiteindelijk aangewezen op zichzelf. Precies daar zou Huisman in de toekomst nog extra ondersteuning willen organiseren, en wel in de vorm van een buddy-systeem. “Hoe mooi zou het zijn als iedere vluchtelingstudent iemand uit de eigen opleiding heeft door wie diegene af en toe geholpen kan worden? Dat is ook goed voor het opdoen van contacten.” Het UAF bekijkt momenteel ook of nieuwe vluchtelingstudenten kunnen worden gekoppeld aan alumni met dezelfde ervaringen. “Die weten nog beter hoe het is, en op die manier werken we aan een stukje community building. Dat is heel belangrijk.”

Terugkeer Scholars at Risk

Momenteel helpt het UAF ongeveer 3200 mensen. Elk jaar komen daar zo’n zes- of zevenhonderd bij, en stroomt een soortgelijk aantal weer uit. “Dat vind ik te weinig”, zegt Huisman stellig. “Als ik kijk naar ons potentiële bereik, zou dat veel meer moeten zijn. Natuurlijk worden we beperkt door ons budget, waarvoor we bijna volledig afhankelijk zijn van fondsenwerving en donateurs – maar in principe zou iedere statushouder die baat heeft bij hulp vanuit het UAF, begeleiding moeten kunnen krijgen. Dat moet de intentie zijn.”

Wilt u het UAF helpen bij hun werk voor gevluchte studenten, professionals en wetenschappers? Doneren kan via deze QR-code.  

Niet alleen studenten, ook gevluchte academici kunnen terecht bij het UAF. Hoewel de organisatie zo’n vijf jaar geleden vanwege verscherpte prioriteiten nog stopte met Scholars at Risk, gaat het UAF nu weer participeren, vertelt Huisman. “Scholars at Risk zorgt ervoor dat bedreigde wetenschappers een plek krijgen op universiteiten in Nederland of elders in Europa, zodat ze hun onderzoek veilig kunnen vervolgen. Het is belangrijk dat onderzoeken niet verdwijnen doordat ze bijvoorbeeld worden uitgevoerd in een dictatoriaal land en de onderzoekers worden bedreigd. Academische vrijheid is een hoeksteen van democratische samenlevingen, en op deze manier willen wij daaraan bijdragen.” 

Overheid moet vluchtelingen toegang tot onderwijs blijven bieden

Academische vrijheid is in deze tijd een spannend begrip, beseft Huisman. “Ook in veel westerse landen is er eigenlijk geen sprake meer van academische vrijheid”, ziet ze. “Als je voor financiering afhankelijk bent van externe geldschieters, zijn zij daarmee ook degenen die bepalen welk onderzoek wel of niet uitgevoerd kan worden. Met vertegenwoordigers van universiteiten hebben we daarover al interessante gesprekken gehad; ook zij spraken daarover hun zorgen uit.”

Voor vluchtelingen zoals studenten, professionals en wetenschappers is het intussen essentieel om toegang te hebben tot goed onderwijs en goede begeleiding, benadrukt Huisman. “Wij roepen de overheid daarom op om te blijven investeren in gelijke onderwijskansen voor iedereen, zodat gevluchte mensen de steun krijgen die ze nodig hebben om snel, duurzaam en volwaardig te participeren. Het UAF blijft zich daarvoor in elk geval, samen met zijn partners, onvermoeibaar inzetten.”

The post “We moeten nog veel meer vluchtelingen richting het onderwijs helpen” first appeared on ScienceGuide.

Het bericht “We moeten nog veel meer vluchtelingen richting het onderwijs helpen” verscheen eerst op ScienceGuide.

Een onderzoeksteam van de Universiteit van Amsterdam (UvA) heeft een grondige studie uitgevoerd naar een recente controverse die de academische wereld en het publieke debat in Nederland beroerde. 

De kwestie begon in december 2022, toen UvA-docent Laurens Buijs een klokkenluidersrapport indiende. Hierin beweerde hij dat ‘woke cultuur’ en diversiteitsinitiatieven de academische vrijheid, onderwijseffectiviteit en onderzoekskwaliteit negatief beïnvloedden. Buijs beschreef dit als een ‘zorgwekkende radicalisering’. Hij bekritiseerde specifiek niet-binaire genderidentiteiten en het gebruik van genderneutrale voornaamwoorden, wat volgens hem een ‘lege hype’ zonder solide wetenschappelijke basis is. 

Anti-genderretoriek van Buijs

Deze zaak is een voorbeeld van ‘anti-gendermobilisatie’ – een georganiseerd verzet tegen gendergelijkheid, LGBTIQ+-rechten en aanverwante academische velden zoals genderstudies, stellen de onderzoekers. Ze herkenden verschillende kenmerken van anti-genderretoriek in de beweringen van Buijs en het daaropvolgende publieke debat. 

Het eerste punt betreft het versterken van traditionele binaire gendernormen en het verwerpen van het idee van gender als een spectrum. Daarnaast wordt anti-gendersentiment vaak gebruikt als politiek middel om steun te verkrijgen. Ten slotte zijn er pogingen om genderstudies als academische discipline in diskrediet te brengen, concluderen ze. 

Baudet en Wilders steunden Buijs 

De zaak kreeg al snel een politieke lading. Rechtse politieke partijen in Nederland, met name de PVV van Geert Wilders en het FvD van Thierry Baudet, omarmden Buijs’ klachten en hesen hem op het schild als voorvechter van het vrije woord. Zo nodigde de huidige Kamervoorzitter Martin Bosma, die toen nog PVV-Kamerlid was, Laurens Buijs uit in de Tweede Kamer. 

De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.

De PVV en FvD gebruikten de situatie om te betogen dat sociale wetenschappen, inclusief genderstudies, een bedreiging vormen voor de samenleving, schrijven de onderzoekers. In hun verkiezingsprogramma’s voor november 2023 verwees de PVV naar ‘gendergekte’ en FvD naar ‘woke propaganda’ als kwesties die aanpak behoeven. 

Deze politieke steun past in een breder Europees patroon, waarbij populistische partijen steeds vaker anti-gendergevoelens in hun programma’s opnemen, benadrukken de onderzoekers. 

Neoliberalisering van de universiteit 

Een cruciaal aspect van de analyse betreft de onbedoelde bijdrage van de neoliberalisering van het onderwijs aan de situatie. De onderzoekers stellen dat dit neoliberalisme de verhoudingen rond kennisproductie heeft veranderd: studenten worden steeds meer gezien als ‘klanten’, de universiteit als een ‘bedrijf’, en onderwijs als een ‘product’. 

Academische vrijheid wordt daarmee vooral individualistisch begrepen, stellen ze. Sommige studenten interpreteren concepten zoals ‘gesitueerde kennis’ als rechtvaardiging voor het idee dat elke mening, inclusief potentieel haatzaaiende uitspraken, beschermd zou moeten worden onder de vlag van academische vrijheid – dus ook de meningen van Buijs. 

De Amsterdamse wetenschappers stellen dat deze individualistische benadering de collectieve aard van kennisproductie ondermijnt. In plaats van een gezamenlijk streven naar waarheid, wordt academische vrijheid zo gereduceerd tot een uitwisseling van individuele meningen. 

Reactie van de universiteit en zwijgplicht 

De UvA reageerde door het personeel te verzoeken zich te onthouden van deelname aan publieke of interne debatten over de kwestie. Dit creëerde wat de onderzoekers een ‘getuigenisvacuüm’ noemen – een situatie waarin belangrijke informatie wordt achtergehouden. 

Deze opgelegde stilte was vanuit juridisch- en managementperspectief begrijpelijk, maar had ook negatieve gevolgen. Het ontzegde studenten en medewerkers toegang tot belangrijke context en alternatieve perspectieven. Dit was vooral problematisch voor gemarginaliseerde studenten, die zich onzekerder gingen voelen, schrijven de auteurs. 

Bedreiging voor genderstudies 

De controverse onderstreepte daarnaast een bredere bedreiging voor genderstudies. Anti-gendercampagnes schilderen het veld vaak af als een bron van maatschappelijk verval, en er worden pogingen gedaan om de academische legitimiteit van het veld in diskrediet te brengen. 

De auteurs schrijven dat ze herhaaldelijk anti-genderbeweringen moesten weerleggen. Collega’s uit andere vakgebieden stelden vaak vragen die de geloofwaardigheid van genderstudies in twijfel trokken. Deze aanvallen op de legitimiteit van een onderzoeksveld bedreigen niet alleen de academische vrijheid, maar ook de veiligheid en het welzijn van niet-binaire en transgender studenten en medewerkers, aldus de onderzoekers. 

Bevorderen van solidariteit 

Het is belangrijk om collectieve opvattingen over academische vrijheid te hebben en ruimte voor kritisch genderonderzoek te houden, concluderen de onderzoekers. Ze benadrukken de vitale rol van feministische onderwijsmethoden bij het bevorderen van solidariteit en het creëren van ondersteunende ruimtes voor gemarginaliseerde studenten. 

Universiteiten moeten daarnaast meer aandacht besteden aan manieren waarop neoliberale benaderingen van onderwijs de voorwaarden kunnen scheppen voor anti-genderretoriek. Instellingen worden aangemoedigd om zorgvuldiger om te gaan met controverses rond genderkwesties. In plaats van alleen te vertrouwen op juridische procedures en opgelegde stilte, suggereren de onderzoekers dat het belangrijk is om ruimte te creëren voor open dialoog en het delen van verschillende perspectieven. 

Tot slot benadrukken de onderzoekers het belang van het ondersteunen en legitimeren van genderstudies en aanverwante vakgebieden. Universiteiten worden opgeroepen om de waarde van deze disciplines te verdedigen en ervoor te zorgen dat ze de nodige middelen en institutionele steun krijgen om te blijven floreren. 

The post “Zaak Laurens Buijs is toonbeeld van anti-gendermobilisatie aan de universiteit” first appeared on ScienceGuide.

Het bericht “Zaak Laurens Buijs is toonbeeld van anti-gendermobilisatie aan de universiteit” verscheen eerst op ScienceGuide.

Joost Eerdmans (JA21), Diederik van Dijk (SGP), en Gijs Tuinman (BBB) hebben Kamervragen gesteld over een geplande lezing van Mohammed Khatib, Europees coördinator van de organisatie Samidoun, aan de Radboud Universiteit. Het laatstgenoemde Kamerlid. Tuinman is inmiddels staatssecretaris van Defensie en die waarschuwt nu het oud-Kamerlid Tuinman voor de inperking van de academische vrijheid, bij monde van de ministers van Justitie en Veiligheid, David van Weel (VVD), en OCW, Eppo Bruins (NSC).

Antisemitische propaganda en het verheerlijken van geweld

Volgens de actievoerders zou Khatib, die eerder al op het protestkamp sprak, juist ‘een heel inspirerend verhaal vertellen’. Samidoun, een pro-Palestijnse organisatie, is in Duitsland verboden vanwege banden met terroristische groeperingen. De Kamerleden uitten hun zorgen over de mogelijke verspreiding van antisemitische propaganda en het verheerlijken van geweld tegen Israël.

Het kabinet benadrukt ook dat er in Nederland geen ruimte is voor antisemitisme, extremistische uitingen, haatzaaien, opruiing en aanzetten tot geweld. Tegelijkertijd wordt het belang van debat, dialoog en vrijheid van meningsuiting op universiteiten onderstreept. “Het mag daarbij schuren, zoals dat past in een (academische) omgeving waar men elkaar kritisch bevraagt, maar het mag nooit leiden tot onveiligheid,” aldus de ministers.

Docenten moeten bijdragen aan vreedzaam debat en dialoog

Op de vraag of het ontoelaatbaar is dat docenten actief uitnodigingen verspreiden voor de lezing, antwoorden de ministers dat docenten een voorbeeldfunctie hebben en verantwoordelijk zijn voor een veilige leeromgeving. “Ze moeten bijdragen aan vreedzaam debat en dialoog, maar hebben ook het recht om te demonstreren zolang dit vreedzaam gebeurt.”

Toch benadrukken beide ministers dat zij in het kader van de academische vrijheid niet gaan over wie op een universiteit spreekt. “Het is niet aan het kabinet om een bijeenkomst te beletten. Bijeenkomsten op instellingen moeten plaatsvinden binnen de grenzen van de wet en met inachtneming van de academische standaarden en de huisregels en gedragscodes van de instelling. Ik ga ervan uit dat de instelling dit doet en waar nodig daartoe in overleg treedt met de lokale driehoek om de veiligheid te waarborgen. Hierop ingrijpen zou een vergaande inbreuk zijn op de academische vrijheid.”

Opvallend is dat de aangekondigde bijeenkomst op 10 juni uiteindelijk niet heeft plaatsgevonden. De organisatoren besloten de lezing niet buiten te laten plaatsvinden, zoals oorspronkelijk was toegestaan.

The post Kabinet waarschuwt Kamer voor inperken van academische vrijheid first appeared on ScienceGuide.

Het bericht Kabinet waarschuwt Kamer voor inperken van academische vrijheid verscheen eerst op ScienceGuide.

De academische vrijheid is nauwelijks omschreven in de wet. Zou het niet raadzaam zijn om die vrijheid wat nauwkeuriger te definiëren? Daarover ging het gesprek bij het kenniscafé van UNL, met nieuwe LSVb-voorzitter Abdelkader Karbach, onafhankelijk onderzoeker Martijntje Smits en oud-rector van de Universiteit Leiden, Carel Stolker. 

Toen de nieuwe wet op het hoger onderwijs werd gemaakt, was het Peter Kwikkers die destijds als wetgevingsjurist op OCW pleitte voor het opnemen van academische vrijheid in de WHW, zo legde hij uit tijdens de bijeenkomst in Den Haag. Volgens collega’s van Kwikkers was de academische vrijheid tijdens het eerste paarse kabinet echter zo vanzelfsprekend dat het “toch niet in de wet hoefde?” 

Debat over academische vrijheid vooraf voeren

Daar was Kwikkers het toen al niet mee eens. “Bij wetgeving moet je ook vooruitkijken, en ik zag de huidige discussie destijds al aankomen. We hebben het toen opgenomen in de wet, maar bewust niet gedefinieerd, want elke definitie leidt tot een beperking van de academische vrijheid. Het is vervolgens aan het vrije krachtenspel binnen de instelling.” 

Martijntje Smits, die zich ook hard uitsprak tegen het hardhandige optreden van de UvA jegens studenten die demonstreren voor Gaza, was het eens met Kwikkers: het is aan de universiteit om te bepalen wat academische vrijheid is. “Ik denk eerlijk gezegd dat het heel goed is om dit soort debatten te voeren, want die hebben de afgelopen jaren veel te weinig plaatsgevonden”, zei Smits. 

Carel Stolker vroeg zich af of niet verstandig is om de academische vrijheid juist wel explicieter te definiëren in de wet. “Ik ben daaraan een jaar of acht geleden gaan twijfelen. Dat had te maken met Hongarije, waar de Central European University het land werd uitgegooid. Toen bleek dat Viktor Orban zomaar een universiteit het land uit kan zetten, want er is helemaal geen verdragsregel in Europa die dat verbiedt. Ik denk dat het langzamerhand wel goed is om daar meer met elkaar over te praten.” 

Buijs heeft nieuw hoofdstuk toegevoegd aan academische vrijheid 

Stolker, die in opdracht van de UvA een rapport opstelde over zelfverklaard klokkenluider Laurens Buijs, die de universiteit beschuldigde van een te ‘woke’ cultuur, merkte op dat Buijs hiermee een nieuw hoofdstuk heeft toegevoegd aan de discussie over academische vrijheid. “Want hoe zit het nu met ‘woke’? En Fossil Free? Eerlijk gezegd had ik acht jaar geleden totaal niet gedacht dat ook dat onderwerp over academische vrijheid gaat. En nu de demonstraties over Israël en Hamas, zo wordt er elke keer weer een nieuw hoofdstuk toegevoegd”, aldus de Leidse oud-rector. 

De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.

“Wij hebben bij het opstellen van het rapport voor de UvA heel veel bediscussieerd of iemand die verbonden is aan een universiteit, of dat is geweest, minder recht heeft om onzin uit te kramen”, reflecteerde Stolker op zijn eigen rapport. “De universiteit resoneert namelijk in de woorden van iemand die in zijn eigen tijd spreekt, op Twitter of bij andere gelegenheden. Ik zou een zekere mate van terughoudendheid voor wetenschappers bepleiten: laat hen geen heel scherpe uitspraken doen over onderwerpen waarover ze geen wetenschappelijke kennis hebben, omdat ze altijd worden gezien in het perspectief van de universiteit.” 

Studenten moeten strijden voor demonstratierecht 

De kersverse voorzitter van de Landelijke Studentenvakbond, Abdelkader Karbach, ziet met lede ogen aan dat het demonstratierecht op universiteiten steeds meer ingeperkt wordt. “Ik denk zeker dat we ons bewust moeten zijn van het feit dat we überhaupt zo’n gesprek kunnen voeren over Israël en Gaza. In dat kader vind ik het wel zorgwekkend dat een organisatie als Amnesty zegt dat het demonstratierecht onder druk staat. Dat is een vrijheid waarvoor ook wij als studenten voor moeten strijden.” 

Volgens Karbach is het een gezamenlijke verantwoordelijkheid om oog te hebben voor de academische vrijheid. “Wat ik de laatste tijd een beetje jammer vind, is dat de academische vrijheid heel erg een discussie is geworden van besturen tegenover studenten – terwijl we die in werkelijkheid samen vormgeven.” 

Een paar weken terug publiceerden alle rectores een brief waarin ze duidelijk maakten dat de samenwerkingen met Israëlische universiteiten niet subiet worden stopgezet. Er moet oog zijn voor verschillende standpunten, schreven de rectores. Hier is echter sprake van genocide, zei Smits. “Door de samenwerking met Israëlische instituten wordt de academische gemeenschap als collectief daar medeplichtig aan. De academische vrijheid is dan een zwakkere waarde dan de waarde van het beschermen van leven.” 

Je weet niet wat je overboord gooit 

Volgens Stolker zou dit wel betekenen dat de individuele vrijheid van wetenschappers beknot wordt. “Dit is zo’n kernwaarde van de universiteit: dat je mag zeggen wat je wilt, dat je mag onderzoeken wat je wilt, dat je mag samenwerken met wie je wilt. Je weet dan niet wat je over boord gooit als je daaraan gaat tornen. Dus zo’n Fossil Free-discussie kun je hooguit op het niveau van onderzoeksgroepen voeren, maar je moet niet alle wetenschappers dwingen om daar een standpunt over in te nemen. Dat vind ik een aantasting van de academische vrijheid. Dat geldt ook voor de samenwerking met Israëlische instituten.” 

De Leidse oud-rector sprak de hoop uit dat eenieder de handen ineen zou slaan. “De verwoestende discussie momenteel over Gaza en wat er aan de UvA gebeurt, en wat er aan sommige universiteiten in het kader van fossil-free of andere zaken aan de hand is, dat is niet goed voor het beeld van de universiteiten. Met zulke vrienden heb je geen vijanden nodig. Het beeld van ons in de huidige politieke situatie helpt ons totaal niet.” 

Ik weet niet of het een heel sterke brief was

De kritiek op de brief van de rectores, waarin zij een statement maakten, was dan misschien niet de sterkste, maar biedt wel hoop, aldus Stolker. “Ik denk dat het al heel wat is dat veertien rectores het met elkaar eens waren. Of het nu een heel sterke brief was, weet ik niet, want je zag dat dee brief vele malen is rondgegaan. Maar dat ze met een gezamenlijk statement kwamen, was pure winst.” 

Volgens Smits heeft deze brief vooral laten zien dat de universiteiten weer democratisch moeten worden. “Dat is ‘the root of all evil’. Die brief schetst het beeld van rectores die voor hun beurt spraken. Het was geen uiting van de academische gemeenschap; ze spraken daar als een soort bedrijfsleiders, terwijl de ethische commissies nog aan de slag waren. Daar hebben ze niet eens op gewacht.” 

The post ‘Wat weegt zwaarder: de academische vrijheid of bescherming van leven in Gaza?’  first appeared on ScienceGuide.

Het bericht ‘Wat weegt zwaarder: de academische vrijheid of bescherming van leven in Gaza?’  verscheen eerst op ScienceGuide.

Dijkgraaf reageerde op vragen van GroenLinks-PvdA-Kamerlid Stultiens naar aanleiding van een incident waarbij journalistiek platform Delta (TU Delft) een kritisch artikel offline haalde onder druk van het universiteitsbestuur. Deed de redactie dit niet, dan zou men persoonlijk aansprakelijk worden gesteld voor de gevolgen, zo kregen ze te verstaan namens het CvB. Ondanks excuses over dit dreigement is het artikel nog steeds offline. De intimidatie vanuit het CvB lijkt daarmee effectief te zijn geweest.  

Onafhankelijke journalistiek te allen tijde bewaken 

De minister zegt bekend te zijn met deze feiten. “Ik betreur het dat dit artikel offline is gehaald. Onafhankelijke journalistiek en persvrijheid zijn een groot goed dat te allen tijde bewaakt moet worden. Zeker binnen universiteiten waar academisch debat en kritisch denken bij uitstek hoog in het vaandel staan en gestimuleerd worden. Dit betekent dat er in universiteitsbladen plaats moet zijn voor artikelen die kritisch zijn ten aanzien van de eigen organisatie”, aldus Dijkgraaf. 

De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.

Op de vraag of hij de opvatting van de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) deelt dat de onafhankelijkheid van hogeschool- en universiteitsmedia onder druk staat, gaf de minister aan zich bewust te zijn van meerdere incidenten. Hij benadrukte echter dat dit geen aanleiding vormt om te concluderen dat de onafhankelijkheid over de hele linie onder druk staat.  

Geen onderzoek naar onafhankelijkheid journalistiek

De minister is nog steeds niet van plan om onderzoek te laten doen naar de vrijheid voor onafhankelijke journalistiek in het hoger onderwijs. “Ik zie nog steeds onvoldoende aanleiding voor een dergelijk breed onderzoek, maar de journalistieke vrijheid vraagt wel extra aandacht. Zo spreek ik, bijvoorbeeld in bestuurlijke overleggen, de besturen van hogescholen en universiteiten expliciet aan op het borgen van de journalistieke vrijheid van hun nieuwsmedia”, gaf hij aan. 

“Ik verwacht van alle instellingen dat de journalistieke onafhankelijkheid expliciet is vastgelegd, bijvoorbeeld in een redactiestatuut, en dat er plaats is voor artikelen die kritisch zijn ten aanzien van de eigen organisatie”, voegde Dijkgraaf hieraan toe.  

Zwijgplichten binnen onderwijsinstellingen 

Een ander punt van zorg rondom deze kwestie is het gebruik van zwijgbedingen binnen onderwijsinstellingen. Deze geheimhoudingsclausules kunnen in vaststellingsovereenkomsten tussen werkgever en werknemer voorkomen en zijn volgens Dijkgraaf geldig, mits ze niet in strijd zijn met de wet, goede zeden of openbare orde. De minister gaf aan dat er momenteel een inventarisatie plaatsvindt naar zwijgbedingen die de relatie tussen instellingen en studenten betreffen. Die inventarisatie wordt gedaan naar aanleiding van een motie van voormalig SP-Kamerlid Peter Kwint.  

Niet onder druk akkoord gaan 

Dijkgraaf laat weten niet principieel tegen dit soort afspraken te zijn, als dit maar met de juiste intenties gebeurt. “Ook geheimhoudingsclausules tussen student en onderwijsinstelling kunnen in het belang van beide partijen zijn. Ik vind het echter onwenselijk als geheimhoudingsclausules worden gebruikt om te vermijden dat problemen of conflicten aan het licht komen of als de ene partij de ander onder druk zet om akkoord te gaan met een dergelijke clausule. Beide partijen dienen in gelijkwaardigheid tot overeenstemming te komen en de vrijheid te ervaren om hierin hun eigen keuze te maken.” 

Maak afspraken in de nieuwe CAO

De minister vindt het positief dat vakbonden de sociale veiligheid als belangrijk onderdeel in de (nieuwe) CAO willen opnemen. “Sociale veiligheid is de verantwoordelijkheid van onderwijsinstellingen als werkgever, geregeld in de Arbowet. Afspraken in een CAO kunnen deze verantwoordelijkheid nog concreter vormgeven”, aldus de minister. 

Dat enthousiasme van de minister krijgt geen weerklank bij universiteitsbestuurders, laat vakbond FNV vandaag aan ScienceGuide weten. Universiteiten willen in de nieuwe CAO juist geen afspraken maken over sociale veiligheid, aldus FNV-bestuurder Bernard Koekoek.  

The post Minister: Onafhankelijke journalistiek op universiteiten deels onder druk  first appeared on ScienceGuide.

Het bericht Minister: Onafhankelijke journalistiek op universiteiten deels onder druk  verscheen eerst op ScienceGuide.

De academische vrijheid in Nederland verslechtert, rapporteerde de EP Academic Freedom Monitor begin dit jaar. De algemene institutionele autonomie van hoger-onderwijsinstellingen steeg weliswaar, maar volgens de EUA University Autonomy Scorecard daalde de financiële autonomie tussen 2017 en 2023 met elf procentpunt. Financiële autonomie betreft de mate waarin financieringsvoorwaarden academici beperken in het bepalen van eigen onderzoeks- en onderwijsplannen. 

Academische vrijheid en nieuwe coalitie 

De nieuwe coalitie van de PVV, NSC, VVD en BBB is van plan de financiële en organisatorische autonomie van hoger-onderwijsinstellingen verder te beperken, bleek gisteren in de Tweede Kamer. Volgens PVV-Kamerlid Reinder Blaauw bieden de bezuinigingen van 970 miljoen euro hoger-onderwijsinstellingen “een mogelijkheid om hun prioriteiten te heroverwegen”.  

Volgens de grootste partij in de Kamer liggen de prioriteiten in het hoger onderwijs nu bij “kansengelijkheid in plaats van de kwaliteit van de kansen”, de “activistische woke-cultuur” en “politiek activisme boven wetenschappelijke integriteit”. PVV’er Blaauw liet zich tevens uit over specifieke onderdelen van curricula en schaarde Critical Race Theory, dekolonisatie, feminisme en global justice onder “woke gedachtegoed” dat een “massa studenten, docenten en universiteiten” heeft ‘bezweerd’. Die tijd is voorbij, zei hij erbij.  

‘Baas bepaalt’ waar academische vrijheid eindigt 

Het is deze coalitie waaraan universiteitsbestuurders in de komende vier jaar het bepalen van de grenzen aan academische vrijheid overlaten. Dat volgt uit een brief van vijftien rectores in Trouw. Met een beroep op de academische vrijheid schrijven zij geen banden te zullen verbreken met Israëlische hoger-onderwijsinstellingen. 

“Sowieso zullen wij nooit banden met een heel land verbreken, tenzij de Rijksoverheid ons dit dwingend oplegt, zoals bij Rusland het geval was”, aldus de vijftien rectores. 

De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.

Niet de politie bewaakt de academische vrijheid bewaakt, maar de academische gemeenschap zelf, zei demissionair minister Dijkgraaf gisteren nog. Met die academische gemeenschap is echter niet gesproken over dit besluit van de rectores, schrijft de Nijmeegse hoogleraar Marc van Oostendorp. Hij ziet de brief als een voorbeeld van het gebrek aan democratische legitimiteit van universiteitsbestuurders: ze zijn niet gekozen door de academische gemeenschap, ze zijn aangesteld van bovenaf. Dat doet hen eerder omhoogkijken dan in gesprek gaan met de academische gemeenschap. 

“De academische vrijheid kan kennelijk wel worden opgegeven als de Rijksoverheid – de baas – erom vraagt, nooit als de eigen gemeenschap erom vraagt. Nooit”, concludeert Van Oostendorp. “Het is dus niet de wetenschappelijke gemeenschap die bepaalt wat academische vrijheid is – die gemeenschap mag nu in een krant lezen wat de bazen ervan vinden. De vrijheid wordt bepaald door de baas.” 

Hiërarchische bestuurscultuur probleem 

De EP Academic Freedom Monitor omschreef overigens ook de hiërarchische bestuurscultuur aan Nederlandse universiteiten als bedreiging voor de academische vrijheid. Medezeggenschapsraden worden daarnaast steeds vaker geconfronteerd met besluiten die bestuurders eerst onderling nemen in UNL-verband en vervolgens pas voorleggen aan de medezeggenschap.  

Dat zien de bestuurders van de UvA in dit geval ook, blijkt uit de notulen van een collegevergadering. “Het College constateert een (externe) beweging om te werken met veel gezamenlijke codes (zoals de demonstratierichtlijn van UNL), die voorbij gaat [sic.] aan het gesprek dat instellingen intern te voeren hebben met hun medezeggenschap.”  

Morele grenzen aan academische vrijheid 

Niet alleen Van Oostendorp reageerde kritisch op de brief van Nederlandse rectores. De Leidse wetenschapper Hilde van Meegdenburg betoogde in De Volkskrant dat academische vrijheid morele grenzen kent. “Israëlische universiteiten werken mee aan de ontwikkeling van de wapens en politionele en militaire strategieën die de bezetting, onderdrukking, en het huidige genocidale geweld mogelijk maken”, schrijft ze. “Net zoals we niet eindeloos liberaal kunnen zijn jegens niet-liberalen, kunnen we geen eindeloze vrijheid gunnen in het aangezicht van vrijheidsbeperkingen.” 

Daarnaast heerst een “oorverdovende stilte” richting Palestijnse academici en universiteiten, constateert Van Meegdenburg. Die universiteiten liggen allen in puin. 

Tilburgse bestuurders willen gesprek met Israëlische collega’s 

De logica van de brief van rectores roept nog verdere vragen op. Zo stellen de rectores “natuurlijk” pal te staan voor “fundamentele kernwaarden” zoals “vrijheid, rechtvaardigheid en respect voor de mensenrechten”. Juist om die te kunnen blijven benadrukken richting instellingen waar die onder druk staan, moeten de banden niet worden verbroken, redeneren de rectores. Doen ze dat dan ook?  

De Universiteit Leiden wil daarover geen uitspraak doen, en de Universiteit Twente heeft geen institutionele banden met Israëlische universiteiten, laten woordvoerders weten op deze vraag die door ScienceGuide aan alle universiteiten is voorgelegd. De Universiteit van Tilburg heeft gespreksuitnodigingen en inmiddels ook herinneringen gestuurd aan de bestuurders van Israëlische universiteiten waarmee de TiU samenwerkt, aldus de woordvoerder. 

Daarnaast blijft de vraag wat Nederlandse universiteiten zullen doen als de academische vrijheid niet alleen onder druk staat bij zusterinstellingen, maar deze instellingen zelf deelnemen aan onderdrukking. Meerdere wetenschappers, van wie de Israëlische onderzoeker Maya Wind de bekendste is, hebben inzichtelijk gemaakt dat Israëlische hoger-onderwijsinstellingen niet losstaan van het Israëlische regeringsbeleid met betrekking tot de Palestijnse gebieden.  Een opleiding aan de Radboud Universiteit besloot daarom al zelf de banden met Israëlische instellingen te verbreken.

Verwevenheid Israëlische instituten en overheid 

Medewerkers van de Universiteit Leiden hebben inzichtelijk gemaakt welke banden hun universiteit onderhoudt met Israëlische instellingen. Zo participeert de Leidse universiteit in een onderzoeksproject rond ‘antiterrorisme’ waarbij ook de Reichman University is betrokken. Die private Israëlische universiteit onderhoudt sterke banden met de inlichtingdienst van het leger, aldus de onderzoekers. “De universiteit is gesticht op een voormalige legerbasis, en tien procent van de studieplekken is gereserveerd voor veteranen of elite-militairen.” Daarnaast werkt de Reichman University samen met Elbit Systems, Israëls grootste wapenproducent die bommen maakt voor dichtbevolkte gebieden. 

De Universiteit Leiden heeft daarnaast een uitwisselingsprogramma met de Hebrew University of Jerusalem (HUJ). Die huisvest de HUJ het Havatzalot-programma, een trainingsonderdeel voor Israëlische elite-militairen. Het uitwisselingsprogramma met de HUJ is overigens tot nader onderzoek stopgezet door de Universiteit Leiden, evenals een uitwisselingsprogramma met de Tel Aviv University (TAU) 

Ook de TAU heeft allerlei banden met het Israëlische leger, aldus de Leidse onderzoekers – bijvoorbeeld door het Erez-programma voor militairen te huisvesten middels financiering vanuit het Ministerie van Defensie. Soldaten lopen geüniformeerd en gewapend op de campus, en de TAU moet voldoen aan allerlei voorwaarden van het Ministerie van Defensie – bijvoorbeeld ervoor zorgen dat militairen niet te maken krijgen met ‘beledigende uitingen’, aldus het rapport.  

Verweer uit Tel Aviv 

In een uitgebreide reactie op de roep om boycots van Israëlische universiteiten zegt de TAU zelf het principe van vrijheid van meningsuiting juist te allen tijde te verdedigen – ook nu. “Niet één TAU-student of medewerkers is nu of ooit bestraft vanwege het uiten van pro-Palestijnse standpunten”, schrijft de universiteit. Volgens de TAU lag de instelling in de afgelopen maand onder grote publieke druk om een medewerker te ontslaan die steun uitsprak voor een in Israël veroordeelde Palestijn, maar weigerde de bestuursvoorzitter dit te doen. Ook zal de universiteit nooit gehoorzamen aan een wet die het tonen van de Palestijnse vlag verbiedt, aldus de TUA. 

Niettemin is de TAU trots op haar studenten “en vooral onze reservesoldaten”, liet de universiteit onlangs weten. “Het is moeilijk genoeg om je land te verdedigen, laat staan dat te combineren met academisch succes.”  

Vlaamse universiteiten vragen Europa om richtlijnen 

Ook de Europese politiek wordt genoopt zich te buigen over vragen rond de samenwerking tussen Europese en Israëlische universiteiten. De koepel van Vlaamse universiteiten heeft de Europese Commissie gevraagd om richtlijnen voor samenwerking met Israëlische universiteiten binnen het Horizon Europe-programma. Het is, zeker gezien de uitspraken van het Internationaal Gerechtshof, de vraag of Israëlische partners zich houden aan de “hoogste ethische standaarden” zoals die in artikel 14 van het Horizon Europe-programma staan beschreven, redeneren de Vlaamse Universiteiten.  

“We zijn ons ten volle bewust van het feit dat er verschillen kunnen bestaan tussen verschillende Israëlische partners die deelnemen aan Horizon Europe-projecten”, schrijven ze. “Elke indicatie of Israëlische instituten zich al dan niet houden aan de ethische standaarden van de Europese Commissie zou meer dan welkom zijn.”  

The post Israël-standpunt rectores roept ook vragen op over academische vrijheid  first appeared on ScienceGuide.

Het bericht Israël-standpunt rectores roept ook vragen op over academische vrijheid  verscheen eerst op ScienceGuide.